Từ khoảng năm 2001–2002,[2] Trần Văn Thủy đã được William Joiner Center (WJC) thuộc Trường Đại học Massachusetts Boston (en) mời sang làm nghiên cứu sinh đợt ba của chương trình "Nghiên cứu về cộng đồng người Việt" dưới sự tài trợ của Quỹ Rockefeller.[3] Lần đầu tiên nhận được sự động viên của bạn bè, ông đã từ chối. Đến lần tiếp theo vào khoảng tháng 8 cùng năm, đạo diễn cuối cùng đã chấp nhận rồi sang Mỹ trong 6 tháng từ tháng 10 năm 2002 đến tháng 4 năm 2003 để thực hiện công trình nghiên cứu.[4][4] Đây là dự án thứ hai của ông tìm hiểu về cộng đồng người Việt hải ngoại, sau hai tập phim video trước đó Thầy mù xem voi, cũng là những cuộc phỏng vấn với tri thức người Việt Nam tại châu Âu.[4]

Trong quá trình làm việc, đạo diễn Trần Văn Thủy chia sẻ động lực để ông hoàn thành công trình này là bởi sự ám ảnh về những thân phận phải tha hương sau 1975. Khi mới viết được khoảng 40–60 trang đầu, ông đã bị "khựng lại hoàn toàn". Sau đó, Trần Văn Thủy quyết định chuyển hướng tiếp cận đề tài từ góc nhìn cá nhân sang phỏng vấn các tri thức, bạn bè ở hải ngoại của ông.[5][6] Một câu chuyện của người phụ nữ Việt Nam viết khi đang sống tại Mỹ từ 1968 cũng được đưa vào, thuật lại số phận riêng bên lề cuộc chiến.[3][7] Để tránh gặp phải rắc rối, ông đã thuật lại "y như bản chính" những nội dung đã ghi lại từ các buổi phỏng vấn.[5]

Sau khi hoàn thành xong nghiên cứu dài trên 200 trang, hai tuần trước khi về nước, Trần Văn Thủy đã gặp nhà văn Nguyên Ngọc và đưa cho ông bản thảo để đọc thử. Nguyên Ngọc thời điểm đọc xong đã hối thúc Trần Văn Thủy mau chóng in công trình nghiên cứu thành sách vì cho rằng nó "rất cần và có ích". Đây là lý do cho sự ra đời của quyển sách sau đó, được đạo diễn đặt tên là Nếu đi hết biển.[5]

Sách, với độ dài khoảng 193 trang, đã xuất bản tại Mỹ do Nhà xuất bản Thời Văn ấn hành vào tháng 12 năm 2003. Nếu đi hết biển phát hành với tư cách là tư liệu chính thức của chương trình nghiên cứu về cộng đồng người Việt hải ngoại của WJC.[3] Tại lời giới thiệu tập sách, giám đốc trung tâm Kevin Bowen đã công nhận sự quan trọng của tập phỏng vấn khi xem đây là "thử nghiệm đầu tiên nỗ lực tìm tòi để khôi phục một ngôn ngữ chung của người Việt, những người đã còn tồn tại sau một loạt những cuộc chiến tranh do ngoại bang áp đặt [...] để lại cho họ một dân tộc cuốn lốc trong những bong bóng của chân lý và những điều giả dối".[1]